Wat gebeurt er in het brein van een voetbalfanaat?

In dit artikel:

Onderzoekers van de Universidad San Sebastián (Chili) hebben met fMRI in het brein gekeken waarom voetbalfans soms extreem en gewelddadig reageren. Zestig gezonde mannen (20–45 jaar) vulden eerst een vragenlijst in die hun ‘fanatisme’ meet—met name de neiging tot geweld en het gevoel van verbondenheid—en keken vervolgens in de scanner naar 63 korte filmpjes van doelpunten: van hun eigen team, een aartsrivaal en neutrale teams.

De scans laten zien dat rivaliteit emotionele reacties versterkt: een zege op een rivaal activeert het beloningssysteem extra sterk, wat het plezier vergroot. Een zware nederlaag werkt juist vernietigend voor zelfbeheersing: de dorsale anterieure cingulate cortex, een hersengebied dat helpt emoties te reguleren, toont minder activiteit. Die onderdrukking kan paradoxaal uitpakken — pogingen om emoties te dempen lijken ze juist aan te wakkeren — en dit effect is duidelijker bij de deelnemers die hoog scoorden op fanatisme. Dat verklaart deels waarom gewone supporters onder sommige omstandigheden veranderen in agressieve hooligans.

De onderzoekers benadrukken dat de bevindingen verder reiken dan voetbal: soortgelijke wij-tegen-zij-dynamiek en identiteitsbedreiging spelen ook bij politieke, religieuze en etnische polarisatie. Wanneer mensen het gevoel hebben dat hun groep bedreigd wordt, nemen emoties vaak het over en verdwijnen logica en remmingen, waardoor kleine conflicten kunnen escaleren. Voetbalrivaliteit biedt daarmee een relatief eenvoudige en controleerbare manier om mechanismen van groepsfanatisme en extremisme te bestuderen — met mogelijke implicaties voor het voorkomen van geweld in breder maatschappelijke context.