Waarom kun je op je verjaardag je eigen sterrenbeeld niet zien?
In dit artikel:
Op je verjaardag staat het sterrenbeeld dat bij jouw geboortedatum hoort meestal níet ’s nachts aan de hemel: het teken waar je “in” zit, is gedefinieerd door de positie van de zon op dat moment, en die overstraalt de sterren erachter. De auteur, die Boogschutter is, ontdekte dat diens sterrenbeeld juist het beste zichtbaar is rond de zomer, niet in december.
De Babylonische astronomen legden ruim 2500 jaar geleden twaalf tekens vast die samen de dierenriem vormen. Wat wij tegenwoordig als iemands sterrenbeeld noemen, hangt af van welk sterrenbeeld achter de zon stond op de geboortepunt — iets wat je direct niet kunt zien omdat de zon te fel is. Rob van Gent, emeritus senioronderzoeker aan de Universiteit Utrecht, wijst op een praktische truc: bij volle maan ligt de aarde tussen zon en maan, dus staat de zon in het sterrenbeeld tegenover dat van de maan. “Als het bijvoorbeeld volle maan is, weet je dat de zon in het sterrenbeeld staat tegenover dat waar de maan in staat,” legt hij uit.
Daarnaast speelt precessie een belangrijke rol: door het wiebelen van de aardas schuift de oriëntatie van de hemel in duizenden jaren. Daardoor liggen de actuele posities van de sterrenbeelden niet meer op dezelfde data als in de klassieke astrologische kalender. Zo stond de zon bij de lente-equinox zo’n 2000 jaar geleden in Ram, nu in Vissen en nadert ze Waterman — de discussie over het begin van het “Watermantijdperk” loopt onder astrologen uiteen. Omdat alle tekens ongeveer één stap zijn opgeschoven, komen de historische datums niet meer overeen met de werkelijke constellatieposities.
Er is ook een scheur in de eenvoud van twaalf tekens: de zon loopt inderdaad door het gebied van Slangendrager (Ophiuchus) tussen Schorpioen en Boogschutter, maar dit dertiende sterrenbeeld is niet opgenomen in de traditionele dierenriem omdat twaalf makkelijker hanteerbaar is — de hemel wordt in dat model in twaalf gelijke stukken van 30 graden verdeeld.
Praktisch betekent dit dat je jouw “eigen” sterrenbeeld wel deels kunt zien kort na zonsondergang: net nadat de zon ondergaat is het sterrenbeeld net niet onder de horizon, al is het dan nog vrij licht. Hoe later de avond en hoe verder de seizoenen vorderen, hoe makkelijker de helderste sterren zichtbaar worden. Ter afsluiting: de auteur deelt zijn geboortedatum met onder anderen popster Taylor Swift, die haar Boogschutter-identiteit bezingt — hoewel, strikt astronomisch gezien, ze daarmee misschien toch eerder iets met de Slangendrager te maken zou hebben.