Van vertical farming tot 3D-vlees: voedsel wordt hightech

In dit artikel:

Klimaatproblemen, dierenwelzijn en gebrek aan landbouwgrond zetten de voedselvoorziening onder druk, maar in Nederland ontstaan ook innovatieve antwoorden. Drie projecten laten zien hoe technologie voedselproductie en -beleving anders kan vormgeven: mobiele vertical farms, 3D-geprint plantaardig vlees en geprinte maaltijden voor mensen met slik- of kauwproblemen.

Hippotainer — mobiele vertical farm
Tijmen Blok en Jort Maarseveen, beide verbonden aan Wageningen University, ontwikkelden het idee van een self-contained teeltcontainer: de Hippotainer. In een vrachtcontainer zijn meerdere lagen met watergebonden teeltbakken geplaatst (vertical farming), volledig klimaatgecontroleerd en met automatische nutriëntentoediening. Het gesloten systeem vermindert watergebruik, voorkomt nutriëntenverlies in de bodem en beschermt gewassen tegen ziekten en plagen. Een container kan bij volle benutting dagelijks ongeveer honderd kroppen sla opleveren. Praktische uitdagingen zijn de bereikbaarheid van planten binnen de container en het relatief hoge energieverbruik door kunstlicht en klimaatregeling; daarom krijgen klanten training en zoekt het team naar manieren om energie te beperken en duurzame bronnen zoals zon te integreren. Blok en Maarseveen mikken vooral op gebieden waar traditionele landbouw moeilijk is — droge of afgelegen regio’s met voedselonzekerheid — terwijl in Nederland toepassingen eerder liggen bij nichegewassen of restaurants die lokaal en seizoensonafhankelijk willen telen.

Redefine Meat — 3D-printen van plantaardige steak
Redefine Meat werkt met additive manufacturing om plantaardige vleesvervangers te maken die in textuur, geur en bereidingsgedrag sterk lijken op echt vlees. Edwin Bark (senior vice president) legt uit dat hun product uit drie componenten bestaat: spier-analogen (combinaties van soja, kikkererwt, tarwe, aardappel en rijstproteïne), vetten (kokos en canola) en een ‘bloed’-component (cranberry- en rode bietensap). Met een gepatenteerde verbindende weefselstructuur worden deze lagen samengebouwd, zodat vooral rundvlees — en dan in het bijzonder de steak — realistisch kan worden nagebootst. Door moleculaire analyse van dierlijk vlees en plantaardige ingrediënten probeert het bedrijf smaak-, geur- en bakgedrag zo dicht mogelijk te benaderen. Sinds de start bestaat het bedrijf zeven jaar; na focus op restaurants liggen producten ook in supermarkten en wordt de productielijn snel opgeschaald: van 10 kg/uur naar industriële lijnen die honderden kilo’s per dag kunnen produceren, met nieuwe machines die in december nog veel hoger zullen produceren. Belangrijke obstakels blijven prijsconcurrentie en het winnen van marktaandeel — Redefine Meat schat dat plantaardig vlees naar zo’n 10% van de totale vleesconsumptie kan groeien, maar dat vereist veel investeringen in capaciteit.

Gastronology 3D Food Works — voedsel voor mensen met slikproblemen
Peter Nieuwkerk begon met het idee om gepureerde gerechten voor patiënten in zorginstellingen aantrekkelijker te maken via 3D-printen. In 2024 introduceerde zijn bedrijf een industriële 3D-foodprintinglijn en een assortiment van acht groenteproducten (wortel, rode biet, bloemkool, broccoli, erwten, zoete aardappel, aardappel en haricots verts) waarmee ze tot 5.000 personen per dag kunnen bedienen. Het proces: een premix voor textuur, samenvoegen met gepureerde groenten, printen in herkenbare vormen en shockvriezen naar -20 °C om vitamines en structuur te behouden. Het resultaat is een gladde, makkelijk te slikken maaltijd die er uitziet en ruikt als het origineel, waardoor patiënten vaak hun bord leeg eten — pilots tonen duidelijk verbeterde consumptie. Op korte termijn wordt het assortiment uitgebreid met geprinte vleesvervangers (kip, rund, varken) om volledige AVG-schotels aan te kunnen bieden. Nieuwkerk ziet ook kansen voor kinderen (speels vormgegeven groenten) en patiënten met smaakveranderingen door chemo, waarbij individuele recepturen smaak kunnen compenseren.

Overkoepelend beeld
Alle drie initiatieven spelen in op dezelfde grote problemen: efficiënter water- en landgebruik, verminderen van dierenleed en verbeteren van voedingsacceptatie. Ze tonen verschillende strategieën: mobiliteit en gesloten teeltsystemen voor lokale productie en voedselzekerheid; geavanceerde materiaal- en printtechnologie om vleesconsumptie duurzamer te maken; en gepersonaliseerde, appetijtelijke voeding voor zorgdoeleinden. Tegelijk brengen ze gemeenschappelijke uitdagingen mee — energiebehoefte, schaalvergroting en kostprijs — die bepalen hoe snel en op welke schaal deze innovaties de bestaande voedselketens kunnen veranderen.