Van Frans Bauer tot Bach: je favoriete muziek verzacht jouw pijn
In dit artikel:
Onderzoekers van de onderzoeksgroep Muziek als Medicijn van het Erasmus MC (Antonia Becker en Emy van der Valk Bouman) vonden dat je favoriete muziek pijn sterk kan dempen. Tijdens Lowlands 2023 lieten zij 548 deelnemers hun hand in ijskoud water steken; wie via een koptelefoon zijn favoriete muziekgenre hoorde kon zijn hand gemiddeld veel langer in het ijs houden dan wie een niet-voorkeursgenre te horen kreeg. De helft van de deelnemers haalde zelfs de maximale testduur van drie minuten. De studie is volgens de onderzoekers de eerste die specifiek onderzoekt of juist het favoriete genre pijnstillend werkt, en of de muziek door proefpersoon of onderzoeker wordt gekozen.
Het fenomeen dat muziek pijngerelateerde prikkels onderdrukt heet music-induced analgesia (MIA). Exacte werkingsmechanismen blijven deels onduidelijk, maar vrijwel zeker spelen positieve emoties, afleiding en activatie van het beloningssysteem van de hersenen een rol. Dat leidt tot de afgifte van stoffen als dopamine, endorfine en oxytocine, die een pijnstillend effect hebben. Het blijkt daarbij niet uit te maken wélk genre je favoriete is: klassiek, pop, rock of urban kunnen allemaal werken zolang de luisteraar er positief op reageert. Daarmee weerleggen de onderzoekers de veronderstelling dat alleen klassieke muziek (het zogenoemde Mozart-effect) effectief zou zijn.
Bij de opzet van het onderzoek werkten de medisch wetenschappers samen met sociologen om muziekkeuzes zorgvuldig in genres te segmenteren, zodat proefpersonen concreet konden aangeven wat zij als hun favoriete muziek ervaarden. Ook keken de onderzoekers naar culturele en sociaaleconomische verschillen in muzieksmaak, omdat maatwerk nodig is: wat voor de één pijn verlicht kan voor een ander zelfs ongemak veroorzaken.
In de praktijktest in het Erasmus MC onderging de Quest-redacteur een pijnmeting met oplopende stroomstootjes terwijl zij eerst favoriete nummers (The Beatles) en daarna juist onaangename muziek (metal) hoorde; de favoriete muziek leidde tot hogere pijntolerantie. Muziek wordt al op enkele Nederlandse ziekenhuisafdelingen ingezet bij pijnbestrijding rond operaties en behandelingen, en het team is in gesprek met zorgverzekeraars om gebruik van muziek breder te verankeren en mogelijk te vergoeden.
Becker en Van der Valk Bouman promoveren naar verwachting in december 2025 op het thema muziek als pijnbestrijding. Hun werk benadrukt dat muziek als pijnstiller simpel, goedkoop en persoonsgebonden kan zijn — een niet-medicamenteuze aanvulling op bestaande pijnbestrategieën.