Uit de praktijk: zenuwslopende bacterie veroorzaakt lepra
In dit artikel:
Lepra is in de populaire verbeelding vaak omgeven door angst en afschuw, maar de realiteit is minder dramatisch en veel meer behandelbaar dan films en clichés doen geloven. De ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium leprae, maar ongeveer 95% van de mensen die ermee in aanraking komt raakt er niet ziek dankzij de eigen afweer. Besmetting kan plaatsvinden via kleine vochtdruppeltjes (bij hoesten, niezen, praten) of via beschadigde huid, maar zodra een patiënt met antibiotica wordt behandeld verdwijnt het infectierisico snel.
Klinisch begint lepra meestal met huidvlekken en gevoelloosheid in vingers of tenen omdat de bacterie de zenuwen aantast. Door het ontbreken van pijngevoel ontstaan gemakkelijk wonden en infecties; bij langdurige onbehandelde ziekte kunnen vingers en tenen kromtrekken of zelfs amputaties nodig zijn. In zeldzamere, ernstig gevorderde gevallen kan ook het kraakbeen van de neus aangetast worden, waardoor het puntje van de neus kan wegvallen — een beeld dat in films vaak wordt uitgebaat, maar dat met tijdige behandeling grotendeels te voorkomen is.
Plastisch chirurg Wim Theuvenet, die vanuit Nederland naar het buitenland reist om leprapatiënten te helpen, benadrukt dat het sociale stigma vaak schadelijker is dan de lichamelijke verlammingen. In sommige culturen worden mensen met lepra gezien als onrein of als gestraft; Theuvenet beschrijft extreme uitsluiting tot bordjes met teksten als “verboden voor honden en leprozen” aan toe. Door die angst verstoppen zieke mensen zich, worden kinderen van school gestuurd en vallen families uiteen, waardoor vroege opsporing en behandeling in het gedrang komen.
Medisch valt er veel te doen: antibiotica genezen lepra en familieleden kunnen preventief behandeld worden. Daarnaast bestaan er medicijnen om zenuwontstekingen te onderdrukken (bijvoorbeeld ontstekingsremmers zoals corticosteroïden), en als zenuwuitval toch vergevorderd is, kunnen reconstructieve ingrepen na zes tot twaalf maanden soms functies van vingers en tenen herstellen. Chirurgen gebruiken technieken als pezen overnemen of splitsen om beweging terug te geven.
In Nederland komen jaarlijks maar ongeveer vier à vijf gevallen voor, vrijwel altijd na verblijf in (sub)tropische gebieden; wereldwijd gaat het naar schatting om circa 200.000 nieuwe gevallen per jaar. De boodschap is tweeledig: lepra is medisch vaak goed te behandelen en onder controle te houden, maar het menselijke leed door stigmatisering blijft groot. De auteur pleit voor minder sensatie rond misvormingen en meer menselijke aandacht: erkenning, een gesprek of gewoon fysieke nabijheid kan voor verschoppelingen soms minstens zo genezend zijn als medische interventie.