Erik Scherder in Het Spreekuur: 'Blijf zelf nadenken!'

In dit artikel:

In zijn wekelijkse bijdrage aan het duo‑columnproject met cardioloog Leonard Hofstra waarschuwt neuropsycholoog Erik Scherder voor de valkuil van digitale luiheid: de alomtegenwoordige inzet van kunstmatige intelligentie kan ons verleiden om minder zelf na te denken, met nadelige gevolgen voor het brein. Scherder wijst erop dat mensen van nature kiezen voor de minste mentale inspanning, maar dat te weinig denkwerk — wat de wetenschap soms ‘underuse’ noemt — leidt tot verminderde activiteit en verslechtering van cognitieve functies.

Hij legt uit dat goede samenwerking tussen hersennetwerken, mede afhankelijk van witte stof, belangrijk is om emoties en tegenslagen te verwerken. Actief denken en problemen oplossen versterken die verbindingen; langdurig passief gebruik van schermen en het klakkeloos laten beantwoorden van vragen door AI kan die kwaliteit aantasten. Dit risico geldt zowel voor kinderen die veel online zijn als voor volwassenen die steeds meer taken automatiseren.

Tegelijk erkent Scherder de onmiskenbare voordelen van AI — bijvoorbeeld bij het nauwkeurig analyseren van medische beelden en het vroegtijdig opsporen van ziekten — en staat hij positief tegenover het automatiseren van routinetaken als dat ruimte creëert voor andere bezigheden. Maar zijn kernboodschap blijft: gebruik AI als hulpmiddel, niet als vervanging. Door bewust mentale inspanning te blijven kiezen — nieuwsgierig blijven, vragen stellen en zelf oefenen met denken — houd je je hersenen veerkrachtig en gezond.