Buurtbatterij en data maken duurzame wijk Aardehuizen steeds meer zelfvoorzienend
In dit artikel:
Aardehuizen, een collectieve zelfbouw‑woonwijk aan de rand van Olst, zet een volgende stap richting een deels zelfvoorzienend energiesysteem met hulp van Hogeschool Saxion, Universiteit Twente en e‑technologiebedrijf Loqio binnen het Europese onderzoeksproject SERENE. De buurt, oorspronkelijk gebouwd in 2013/14 volgens duurzame principes (zuidoriëntatie, hergebruik en natuurlijke materialen, vegetatiedaken, geen aardgas), heeft boven de carport circa 70 kWp aan zonnepanelen geplaatst en drie laadpalen voor elektrische voertuigen. Om piekoverschotten op te vangen is recent een buurtbatterij van 120 kWh (33 kW) met 26 modules in gebruik genomen; de officiële ingebruikname vond symbolisch plaats op 28 juni tijdens de Duurzame Energie Dag Aardehuizen. Daarnaast zijn in de meeste woningen stuurbare elektrische boilers geplaatst en in 23 van de 24 huizen meetapparatuur geïnstalleerd.
Doel en werkwijze
Het project wil het aanbod van zonnestroom zo goed mogelijk afstemmen op het verbruik in de wijk: hogere zelfconsumptie en balancering van pieken is zowel ideëel (laagste CO2‑voetafdruk) als economisch relevant, zeker nu terugleveren aan het publieke net minder lucratief wordt (met het aflopen van salderingsvoordelen richting 2027). Technische kern is een energiemanagementsysteem (EMS) dat zonnepanelen, laadpalen en de buurtbatterij aanstuurt en het laden van EV’s coördineert. De batterij vergroot vooral de capaciteit voor EV‑laden en kan, wanneer volledig geladen, ongeveer drie auto’s van stroom voorzien — terwijl hij overdag tijdens zonpieken ook weer wordt opgeladen.
Data en sturing
Onderzoekers en Loqio brengen verbruikspatronen in kaart van stuurbare apparaten (vaatwasser, wasmachine, droger, e‑boiler). Elektrisch koken is als minder stuurbaar gekwalificeerd en warmtepompen zijn (in Aardehuizen slechts in twee woningen aanwezig) niet meegenomen in de sturing vanwege extra interfaceproblemen, al erkennen de onderzoekers de meerwaarde van slimme aansturing daarvan. Voor de e‑boilers is een meetsysteem en digitale besturing ontwikkeld om warmwateropwekking te synchroniseren met zonneaanbod; bewoners kunnen de slimme regeling met een rode knop altijd overrulen. Bewoners krijgen via een op maat gemaakte app real‑time inzicht in eigen opwek, verbruik en CO2‑equivalenten, plus een collectieve laag die de gemeenschapsfunctie ondersteunt. De app bevat bovendien spel‑elementen (badges, gezamenlijke doelen) en zal voorspellende notificaties krijgen om gebruikers te adviseren over gunstige momenten voor huishoudelijk verbruik, zonder hun autonomie te ondermijnen.
Belemmeringen en aandachtspunten
Praktische en beleidsmatige barrières blijken minstens zo relevant als de techniek. Ten eerste ontbreekt een breed geaccepteerde set van plug‑and‑play standaarden voor energieapparatuur, waardoor aansluiten en inregelen arbeidsintensief en kostbaar is. Ten tweede zorgt de huidige netwerkstructuur voor dubbele energiebelasting: carport/ batterij en woningen hebben aparte aansluitingen en meters, waardoor het laden van de buurtbatterij uit het publieke net belast wordt en dezelfde stroom bij levering aan huizen nogmaals energiebelasting oplevert — dit schaadt de businesscase. Ook mogen bewoners volgens de huidige regels niet zomaar onderling (direct) overschotten delen omdat elke woning een individuele aansluiting en contract vereist; een gesloten distributiesysteem (GDS) of een virtuele gemeenschappelijke meter zou die beperking wegnemen, maar dergelijke constructies zijn vooralsnog zeldzaam en gereguleerd. Tot slot wegen advies‑, installatie‑ en onderhoudskosten zwaar voor burgers; in Aardehuizen zijn enkele werkzaamheden pro bono uitgevoerd door technisch vaardige bewoners en zijn onderzoeksactiviteiten door kennisinstellingen gefinancierd.
Organisatie en sociale factor
Aardehuizen functioneert als energiegemeenschap met sterke sociale cohesie: gezamenlijke besluitvorming en gedeeld beheer van openbare ruimte en voorzieningen vormen een vruchtbare grond voor collectieve energieprojecten. Die gemeenschapsband vergemakkelijkt participatie en acceptatie van slimme sturing, maar menselijk gedrag blijft een onvoorspelbare factor. Daarom wordt gedragsondersteuning nadrukkelijk meegenomen: niet door te bevelen, maar via inzicht, beperkte notificaties en stimulerende spelmechanismen die vooral collectief en inclusief moeten blijven.
Technologisch en juridisch perspectief
De onderzoekers schatten het ontwikkelingsniveau van het smart energy‑systeem rond TRL‑6 (laboratorium‑toepassing/demonstratie in relevante omgeving): functioneel maar nog niet storingsvrij, eenvoudig uitbreidbaar of volledig zelfherstellend. Cybersecurity is een aandachtspunt waarvoor al oplossingen zijn uitgewerkt. Juridisch wordt gewezen op internationale verschillen: in Denemarken is deelname aan energiecoöperaties wijdverbreid, wat laat zien dat anders georganiseerd lokaal eigenaarschap mogelijk is. In Nederland zou regelgeving (bijvoorbeeld voor virtuele meters of GDS) en tariffaire innovatie (dynamische prijzen) veel kunnen veranderen voor de economische haalbaarheid van buurtbatterijen en onderlinge energiewissel.
Conclusie
Aardehuizen toont concreet hoe een kleinschalige, sociaal hechte woonbuurt met zonnepanelen, EV‑laadpunten, een buurtbatterij en data‑gestuurde besturing een groot deel van zijn eigen energievraag kan afstemmen op lokaal aanbod. Technische innovatie, bewonersbetrokkenheid en onderzoeksbegeleiding laten veelbelovende resultaten zien, maar schaalvergroting en bredere toepassing vergen standaardisatie, aanpassing van markt‑ en belastingregels en nieuwe contractvormen die onderlinge uitwisseling en verdiensten mogelijk maken.